ijk

Rocznie na świecie wykonuje się około 50 milionów aborcji. Najczęściej podawaną przyczyną jest "niechciana", "niezamierzona" ciąża. Przerwanie ciąży jest najczęściej wykonywaną u kobiet procedurą chirurgiczną. W Wielkiej Brytanii co piąta ciąża jest terminowana przez aborcję. W tym kraju, mimo dostępu do środków antykoncepcyjnych i zabiegu sterylizacji, stosunek liczby aborcji do urodzeń żywych w okresie pomiędzy 1971 a 1986 rokiem zwiększył się z 1 : 8 do 1 : 4. Na świecie każdego roku dokonuje się około 32 - 46 aborcji na 1000 kobiet w wieku reprodukcyjnym (15 - 44 lat). W krajach Zachodniej Europy wskaźniki te wynoszą 10 na 30, w Holandii 5 na 1000 kobiet. W krajach byłego Związku Radzieckiego wskaźnik aborcji wynosi 112 - 186 na 1000 kobiet w ciągu roku. Pomimo szerokiego wprowadzenia antykoncepcji liczba aborcji w Szwecji wzrosła o 12 proc. w latach 1986-88. Każdego roku z powodu powikłań po tym zabiegu umiera na świecie 50 - 100 tys. kobiet. W krajach wysoko rozwiniętych wskaźnik zgonów z powodu powikłań aborcji jest niewielki, na przykład w USA wynosi 0,6 na 100 tys. procedur. Ryzyko zgonu kobiety wzrasta o 30 - 50 proc. z każdym tygodniem po dwunastym tygodniu ciąży. Zwykle za każdym zgonem z powodu choroby czy zabiegu chirurgicznego kryje się kilkakrotnie większa liczba powikłań, czasem trwałego inwalidztwa. Podobnie jest w odniesieniu do aborcji. Niektórzy uważają, że zwiększony dostęp do metod i środków antykoncepcji zmniejszy liczbę zabiegów przerywania ciąży. Powikłania aborcji są ważnym zagrożeniem zdrowia publicznego, zwłaszcza w tych krajach, gdzie liczba tych zabiegów jest duża. Powikłania po zabiegu przerwania ciąży można podzielić na bezpośrednie, występujące do kilku tygodni po aborcji i odległe w czasie.

Powikłania aborcji

Powikłania bezpośrednie: krwotok, uszkodzenie macicy, zakażenie występują z częstością 5 - 6 proc. W badaniu pochodzącym z Danii opartym na obserwacji prawie 6 tys. aborcji (L. Heisterberg) stwierdzono w 4,2 proc. krwotok, 2,4 proc. - gorączkę powyżej 38OC, w 0,5 proc. - uszkodzenie macicy. Najwięcej wczesnych powikłań dotyczy kobiet, które nigdy przedtem nie były w ciąży i kobiet młodych. Do późniejszych niepowodzeń prokreacji, które można łączyć z zabiegiem przerwania ciąży należą: niepłodność, poronienie samoistne, poród przedwczesny, urodzenie martwego dziecka, inne powikłania ciąży i porodu. Autorzy podkreślają, że o ile odległe ryzyko zabiegu aborcji bez powikłań nie jest dla prokreacji znaczące, to powikłania tego zabiegu, zwłaszcza zapalne, znacząco zmniejszają szanse urodzenia zdrowego dziecka w przyszłości, a także pogarszają jakość życia kobiety ponieważ są przyczyną rozmaitych dolegliwości. Badania częstości następstw aborcji nie są łatwe. Oddziaływanie tzw. czynników zakłócających (charakterystyka badanych grup, dobór grupy kontrolnej, rodzaj badania, metoda zabiegu) jest przyczyną dużego zróżnicowania wyników badań. Następstwa aborcji zależą od zaawansowania ciąży w momencie zabiegu, powikłań bezpośrednich w czasie zabiegu i powikłań późniejszych. Rozszerzenie kanału szyjki i wyłyżeczkowanie to procedura w większym stopniu inwazyjna i potencjalnie bardziej niebezpieczna niż inne metody. Jest ona stosowana przed trzecim miesiącem ciąży. Polega na rozszerzeniu kanału szyjki rozszerzadłami, z których każdy ma coraz większą średnicę oraz ewakuacji płodu i łożyska. Odmianą tej metody jest odessanie zawartości macicy. Zabieg ten wykonywany we wcześniejszym okresie ciąży określany jest w ogłoszeniach prasowych jako "regulacja miesiączki". Większość przerwań ciąży z powodu zaburzeń rozwojowych płodu wykonuje się w drugim trymestrze ciąży, pomiędzy trzecim a szóstym miesiącem. Zabieg wykonywany w tak zaawansowanej ciąży jest szczególnie traumatyzujący, somatycznie i psychologicznie. Podane dopochwowo lub doustnie preparaty prostaglandyn wywołują skurcze macicy i poronienie w mechanizmie podobnym do porodu. Nie jest rzadkością urodzenie się w ten sposób żywego dziecka. Po tak dokonanej aborcji zwykle konieczne jest dokonanie wyłyżeczkowania macicy.

 Aborcja "farmakologiczna"

Od wczesnych lat dziewięćdziesiątych w niektórych krajach europejskich i Chinach wprowadzono tzw. medical termination, czyli medyczną (farmakologiczną) metodę aborcji. Polega ona na podaniu preparatu mifeprostone (RU 486) oraz prostaglandyny doustnej E1 (misoprostol). W celu zabicia płodu stosowany jest również metotrexate - lek używany w leczeniu nowotworów, uszkadzający szybko dzielące się komórki. Dawniej lek ten podawany był w zastrzykach domięśniowych w przypadkach ciąży pozamacicznej. W 1993 roku po raz pierwszy został także użyty (razem z preparatem prostaglandyn) doustnie w celu aborcji płodu prawidłowo zagnieżdżonego w macicy. Metotrexate niszczy zarodek, a prostaglandyna wywołuje skurcz macicy i wydalenie go na zewnątrz. Tę metodę "poleca się" we wczesnej ciąży do szóstgo tygodnia. Misoprostol - prostaglandyna E1 jest niedrogim lekiem wprowadzonym do użytku i zarejestrowanym w celu prewencji i leczenia choroby wrzodowej żołądka. Stosowanie go w celu wywoływania skurczów macicy jest niezgodne z pierwotnym przeznaczeniem i w wielu krajach - z procedurą rejestracji. W Anglii i Francji środek ten jest używany dla wzmocnienia aborcyjnych właściwości preparatów RU 486 lub methotrexate. Tzw. medyczna aborcja jest wykonywana do siódmego tygodnia ciąży we Francji i Chinach oraz do dziewiątego tygodnia w Wielkiej Brytanii i Szwecji. Do poronienia dochodzi zwykle po 24 godzinach od podania prostaglandyn, towarzyszą mu bóle brzucha i krwawienie o różnym nasileniu, czasem obfite oraz wymioty i biegunka. U 10 proc. kobiet poronienie jest "opóźnione" - ma miejsce po kilku dniach lub tygodniach. Czasem wbrew intencjom kobiety i lekarzy dziecko przeżywa, wówczas proponuje się kobiecie chirurgiczną terminację ciąży. Jeżeli matka zdecyduje się kontynuować ciążę wbrew swoim pierwotnym zamiarom, bardzo prawdopodobne są wady rozwojowe, zwłaszcza kończyn dziecka, gdyż zarówno methotrexate, jak i misoprostol mają właściwości teratogenne. Medyczna aborcja może pogorszyć stan zdrowia kobiety cierpiącej na schorzenia wątroby, nerek lub szpiku. Pozostawienie w macicy resztek łożyska sprzyja zakażeniu, może dojść do zaśniadu groniastego lub raka kosmówki.

Odległe następstwa

Występowanie samoistnych poronień lub porodów przedwczesnych po aborcji poprzedniej ciąży było przedmiotem wielu analiz. Przegląd piśmiennictwa upoważnia do wniosku, że przerwanie ciąży, zwłaszcza metodą rozszerzania kanału szyjki macicy i wyłyżeczkowania, zwiększa ryzyko samoistnego poronienia ciąży następnej. Odsetek samoistnych poronień u kobiet, u których doszło po aborcji do powikłań zapalnych wzrasta nawet do 22 proc., a więc trzykrotnie przekracza ryzyko populacyjne. Podobne są wyniki badań odnoszących się do ryzyka porodu przedwczesnego, które jest zwiększone po aborcji w stopniu zależnym zależy od metody zabiegu przerwania ciąży. Porody przedwczesne stanowią największy problem położnictwa. Dzieci przedwcześnie urodzone stanowią około 80 proc. zgonów okołoporodowych, utrzymanie przy życiu wcześniaka bardzo dużo kosztuje, duży odsetek tych dzieci nie rozwija się prawidłowo. Trudno udowodnić istnienie bezpośredniego związku pomiędzy liczbą aborcji a odsetkiem wcześniactwa. Według doniesienia Z. Makoi, odsetek noworodków z małą wagą ciała zmniejszał się na Węgrzech po 1980 roku z kilkuletnim opóźnieniem w stosunku do malejącego odsetka aborcji. W Polsce najwyższy odsetek noworodków z małą masą ciała zanotowano w 1990 roku (8,4). Od tego czasu odsetek ten obniża się osiągając wartość 6,4 proc. w 1997 roku. Związek przyczynowo-skutkowy tego pomyślnego dla zdrowia publicznego zjawiska ze zmniejszeniem liczby aborcji jest bardzo prawdopodobny. Przerwanie ciąży ma związek z przedłużeniem się okresu wydalania łożyska po porodzie następnego dziecka. Przyczyną jest prawdopodobnie uszkodzenie błony śluzowej macicy. Zabieg przerwania ciąży może być przyczyną zmian dotyczących błony śluzowej, która wyściela od środka jamę macicy. Mogą one spowodować zagnieżdżenie zarodka zbyt blisko szyjki macicy, co prowadzi do poważnego powikłania ciąży, jakim jest łożysko przodujące. Stwierdzono jego zwiększone ryzyko po przerwaniu poprzedniej ciąży, ale statystycznie nieistotne. Przeniesienie podczas zabiegu mikroorganizmów z szyjki macicy do jamy macicy i jajowodów może spowodować zapalenie narządów miednicy małej, niepłodność, przewlekłe bóle brzucha i zwiększenie ryzyka ciąży pozamacicznej wskutek częściowego zarośnięcia jajowodów, zahamowania transportu zarodka do macicy i jego zagnieżdżenia w jajowodzie. Całkowite zarośnięcie jajowodu prowadzi do niepłodności: nie może dojść do połączenia się plemnika z komórką jajową. Niektórzy autorzy, zajmujący się tym zagadnieniem nie znajdowali zwiększonej częstości ciąż pozamacicznych u kobiet, które jeden raz lub wielokrotnie poddawały się aborcji. Jednak kobiety te prawdopodobnie unikały następnej ciąży lub częściej poddawały się zabiegowi ubezpłodnienia, były leczone po stwierdzeniu zakażenia narządów płciowych. Inni autorzy stwierdzili kilkakrotny wzrost częstości ciąż pozamacicznych po poronieniach sztucznych, zwłaszcza z powikłaniami. Stwierdzono na przykład w jednej z prac, że ryzyko ciąży pozamacicznej u kobiety po jednym poronieniu sztucznym rośnie 1,6 razy, po dwóch lub więcej - cztery razy. Najczęściej poddają się aborcji młode kobiety. W Stanach Zjednoczonych 25 proc. z nich nie przekroczyło 20 roku życia. Jedna trzecia lub nawet połowa z nich nigdy przedtem nie była w ciąży. Stąd istotna jest kwestia płodności po aborcji. Opublikowano wiele prac na ten temat. Część autorów uważa, że aborcja nie wpływa na płodność w przyszłości. Dotyczy to zwłaszcza nowszych badań. Może to mieć związek ze zmianą metod aborcji oraz powszechnym leczeniem antybiotykami stanów zapalnych przed zabiegiem. Stany zapalne szczególnie sprzyjają poaborcyjnej niepłodności. Inni autorzy podają, że przerwanie ciąży wywołuje u jednej trzeciej kobiet w czasie pięcioletniego okresu obserwacji zaburzenia cyklu miesięcznego z zaburzeniami owulacji włącznie. C. J. R. Hogue podsumował wyniki dotychczasowych badań i stwierdził, że "w pewnym stopniu uzasadniona jest koncepcja, że istnieje realne, chociaż niewielkie zwiększenie częstości niepłodności wtórnej po zabiegu przerwania ciąży". Badania przeprowadzone w USA w 1994 roku wykazały, że ryzyko raka piersi u kobiet, które były w ciąży i dokonały aborcji jest o 50 proc. wyższe w porównaniu z kobietami, u których ciąża zakończyła się w inny sposób. Ryzyko raka wzrosło do 150 proc. w odniesieniu do kobiet przed 18 rokiem życia. Natomiast liczba zabiegów aborcji nie miała wpływu na ryzyko raka piersi. Zabieg aborcji dotyczy najczęściej kobiet młodych, u progu dorosłego życia. Należy robić wszystko, aby uchronić te kobiety przed zabiegiem tak bardzo uszkadzającym ich somatyczne i psychiczne zdrowie. Rozpowszechnienie rzetelnej wiedzy na temat zdrowotnych skutków aborcji jest jedną z metod oddziaływania we właściwym kierunku.